‘Weetdrift’ beteugelen?

Het is zo’n donkere dag voor Kerst. Koud, stormachtig, toch is de tred opgewekt. ‘Er zit morgenmiddag een studente bij wie u met al uw vragen terecht kunt.’ Zo veelbelovend besloot de persmevrouw van de Hortus ons gesprek over het bezoeken van de Leidse Sterrewacht. Via de Hortus moet je naar binnen, vandaar. Ik heb er zin in.
Vroeger had je in de Caeciliastraat een soos die De Ruimte heette. Als de bezoekers daar sterren zagen had dat andere oorzaken. Mijn fascinatie voor de ruimte kreeg definitief vorm tijdens een woestijntrip in Rajasthan. Gelegen op de rug voor mijn tentje en niet gehinderd door lichtvervuiling mocht ik een sterrenhemel aanschouwen die zo indrukwekkend was dat ik ongewild mompelde: ‘Het is ooit goed bedoeld.’
Het universum intrigeert. Die cijfers! Als je zou reizen met de snelheid van het licht (299.337 kilometer per seconde), dan zou het je 13,7 miljard jaar kosten om het universum te doorkruisen! Niet te bevatten, ook niet te ontkennen. Zo zijn er 10 keer meer sterren dan zandkorrels op aarde. Moet u maar aannemen, natellen zit er niet in.
Dit weten we dankzij mannen als Vincent Icke, hoogleraar sterrenkunde in onze stad. Afgelopen zondag gaf deze wetenschapper een lezing in de Oud-Katholieke Kerk. In zijn praatje verdedigde Icke de financiering van wetenschap met ‘maatschappelijk nut’. Lijkt niet de kern. Alleen al niet omdat wetenschap ons ook zaken leverde van onnut, waarbij te denken valt aan de atoombom en de ingeluide vernietiging van het milieu.
Nee, de belangrijkste kracht achter wetenschap is ons oerverlangen te weten, ons bestaan hier te verklaren. Als ik de Hortus binnenwandel treft me dat. Mooie gebouwen, verlichte ramen met daarachter nieuwsgierige aagjes, bollebozen die willen uitvogelen wat ons omringt.
Daarom kan ik mij nu in het bezoekerscentrum vergapen aan een door ruimtetelescoop Hubble gemaakt beeld van de Orion nevel. Ga erheen! Er langs fietsen op de Witte Singel heeft al iets, het bezoek is nog mooier. Leiden heeft met deze oudste universiteitssterrenwacht ter wereld iets unieks in de aanbieding. Al helemaal voor mij, deze dag, want Joanna is er om mee te filosoferen over de impact van wat de wetenschap ons bracht en nog zal brengen. En dat blijkt verontrustend veel.

In de loop van ons gesprek over een oneindige reeks oerknallen, paralleluniversa en zwarte gaten overvalt Joanna, komend uit Libanon, hyperintelligent en hier om haar Masters Applied Cognitive Psychology te halen, mij met het begrip singuraliteit. Asjemenou. De mens moet de evolutie in eigen hand nemen en zich upgraden middels nanotechnologie en genetische manipulatie. Zou dan ook mijn hartslag weer regelmatig worden? Met haar vriend heeft ze discussie over zijn studie naar robots met bewustzijn. Theo haakt af.
Willen we dat? Als ik langs de Systeemtuin terugslof, voel ik mij verward. Donder en bliksem zijn geen gevolg meer van ruzie tussen Wodan en Donar. De aarde en haar mens niet meer het unieke middelpunt van het heelal. Met ons vorsen breken we de verbeelding af. Ineens weet ik niet of dat een verrijking dan wel verarming is.
Even een warme choco nuttigen in het Clusius café. Mijn oog valt op een tekst in de krant die verhaalt over de ontdekking van het Higgs-deeltje, ook wel het God-deeltje genoemd. In de kribbe ligt straks een elementair deeltje. Beetje kaal? Ik kom er niet uit. Moeten we onze ‘weetdrift’ toch beteugelen?
Buiten donkert het inmiddels. Ik zie een ster. Even overvalt me heimwee naar de tijd dat je nog kon geloven in de Ster van Betlehem en wijzen die kwamen uit het Oosten.

Theo Bakker

Dit bericht is geplaatst in Columns Leidsch Dagblad. Bookmark de permalink.